Arcynowele Bobkowskiego

* Punkt równowagi to wybór opowiadań Andrzeja Bobkowskiego, uważanego za jednego z najciekawszych polskich pisarzy emigracyjnych. Książka trafi do księgarń w czwartek.*

„Ja wiem, że nigdy nic wielkiego nie napiszę. Nie mogę i nie potrafię uważać siebie za pisarza. Nie piszę dużo, a właściwie prawie nic, bo najczęściej mi się nie chce” - pisał Bobkowski w liście do Tymona Terleckiego .
Pisał rzeczywiście niewiele. Punkt równowagi po raz pierwszy grupuje w jednym tomie wszystkie opowiadania Bobkowskiego, a jest ich zaledwie 11.

Opowiadania Bobkowski zaczął pisać dość późno. Jako nastolatek pisał dzienniki, w czasach studenckich - humoreski, pobyt w okupowanej Francji przyniósł rodzaj pamiętnika Szkice piórkiem , które Jerzy Giedroyc uważał za jedną z najważniejszych książek opublikowanych przez Instytut Literacki. Później Bobkowski próbował sił w publicystyce i esejach publikowanych na łamach paryskiej „Kultury”. Bobkowski pisał bardzo powoli, uważał, że wszelkie pisanie ma tylko wtedy wartość, kiedy już zupełnie nie można wytrzymać bez pisania ( Szkice piórkiem ).

Tymon Terlecki , autor studium o Bobkowskim, nazwał jego opowiadania arcynowelami, bliskimi arcydzieła. Sam pisarz postrzegał je jako rodzaj eksperymentu. W zbiorze są utwory pisane od 1946 do 1962 roku; zdaniem redaktora tomu, Krzysztofa Ćwiklińskiego łączy je wszystkie pewien typ postawy wobec życia prezentowany przez bohaterów.

„Bohaterów tych opowiadań łączy przede wszystkim wierność” - pisze Ćwikliński , przypominając twórczość Conrada , podejmującego podobne zagadnienia. Bohaterów większości tych utworów poznajemy w momencie ich życiowego przełomu, kiedy stoją przed moralnym wyborem, który ma określić całe ich życie.
„Zwyciężają, nawet jeżeli giną, bo dochowują wierności sobie, swoim ideałom. Są wolni, postępują tak, jakby mieli w pamięci jedną z zasad Conrada : Życie, aby nie było nikczemne, musi być buntem” - pisze w posłowiu Ćwikliński .

Wśród wielu rzeczy, przeciwko którym buntują się bohaterowie Bobkowskiego, jest też ta sama odmiana polskości, która doprowadzała do furii Gombrowicza .Bohater jednego z opowiadań nazywa Polaków plemieniem o ambicjach mocarstwa.
„Nasza emigracyjna literatura choruje na nadmiar wspominkarstwa albo intelektualne onanizowanie się” - pisał Bobkowski do Giedroyca.

Polskość dla Bobkowskiego była czymś większym niż ułan i dziewczyna, skowronki, łany, bławatki, chabry, zające i szaraki, malwy i maki, strzechy, służące, ciąże i skrobanki - jak ironizował w Szkicach piórkiem . Każdy z bohaterów opowiadań Bobkowskiego jest Polakiem przez to także, że jest wolny od emigracyjnego sentymentalizmu, samodzielnie i na własną odpowiedzialność mierzy się ze światem.

Sam Bobkowski w liście do Terleckiego z sierpnia 1957 roku pisał: „Mnie interesuje postawa etyczna, etyka dzisiejszego człowieka, odwieczna etyka, która wewnątrz każdego z nas sprowadza się w końcu do pola szachowego o białych i czarnych polach. Przyparty do muru siebie samego człowiek umie wydobyć tylko ‘tak’ lub ‘nie’ - reszta to dialektyka i kłamstwo”.
Zdaniem Ćwikilińskiego , nigdzie lepiej nie wyraziła się bezkompromisowość moralna Bobkowskiego, jak właśnie w opowiadaniach.

Andrzej Bobkowski urodził się w 1913 roku. Po studiach w warszawskiej Wyższej Szkole Handlowej w marcu 1939 roku wyjechał do Francji. Podczas okupacji napisał swoje najbardziej znane dzieło Szkice piórkiem . W 1948 roku pisarz wyjechał do Gwatemali, gdzie prowadził warsztat modeli samolotów oraz sklep i klub modelarski. Współpracował m.in. z londyńskimi „Wiadomościami”, paryską „Kulturą”, „Tygodnikiem Powszechnym”. Nigdy nie wrócił do Polski. Zmarł w 1961 roku w Gwatemali.

Tom Punkt równowagi opublikowało Wydawnictwo Literackie.