Zdania Heraklita
* Heraklit z Efezu (około 540–480 p.n.e.) zwany ojcem dialektyki, jest przedstawicielem jońskiej filozofii przyrody.* To twórca teorii powszechnej zmienności („wariabilizm” albo „heraklityzm”). Za zasadę rzeczy (arche) uważał ogień. Uważał ponadto, że podstawową cechą rzeczywistości jest jej zmienność. Zaprzeczał ingerencji bogów w powstanie i losy wszechświata, twierdząc, że to rozum (logos) jest siłą kosmiczną, której wszystko podlega. Z jego dzieła do czasów współczesnych ocalało jedynie 130 fragmentów.
„Już w starożytności Heraklit uzyskał przydomek «ciemnego» – pisze Adam Czerniawski. – Jego zdania ułożone w domniemaną koherentną całość rozjaśniają się wzajemnie, ale ogólna mroczność mędrca z Efezu pozostaje, by nas zachwycać, fascynować i gnębić”.
Książka jest próbą odtworzenia zaginionego dzieła Heraklita ; dzieła, które ocalało we fragmentach cytowanych w najrozmaitszych tekstach starożytnych filozofów. Już samo założenie, że ów grecki myśliciel był autorem traktatu jest niezwykle ryzykowne: mógł ich bowiem napisać wiele. Z drugiej strony istnieje obawa, że w ogóle nie posługiwał się słowem pisanym, a jedynie wygłaszał myśli od czasu do czasu. Przyjmując drugą ewentualność, tworzenie spójnego wywodu ze strzępów zakrawa na szaleństwo. Jak było naprawdę – nie wiadomo, dlatego korzystając z tej niewiedzy, warto pokusić się o ułożenie zdań Heraklita w koherentny tekst, rzucając nieco światła na tę „mroczną” filozofię.
