Reprint na okoliczność tysiąclecia

Monografia na 340 stronach przypomina dzieje opactwa benedyktyńskiego od jego założenia do kasaty w 1819 roku. Przez pryzmat losów świętokrzyskiego konwentu ukazuje jego wkład w rozwój życia religijnego, kultury i oświaty, a także opartą na źródłach historię regionu. Wydano ją staraniem prezydenta Kielc Wojciecha Lubawskiego i Wydawnictwa Jedność.

Jak pisze ks. Gacki, cudowność relikwii Świętego Krzyża przechowywanych w klasztorze już od XIII-go wieku musiała być głośną, kiedy 1287 r. towarzyszący Tatarom prowadzonym przez Telebugę sąsiedni chrześcijanie radzili im, iżby nie ważyli się naruszać tutejszego miejsca.

Cześć dla sanktuarium powiększyła się najbardziej w 1370 r. Litwini wówczas złupili klasztor i zabrali święte drzewo.
„Nim jednak przeszli granice Polski, wóz z niem stanął, i ani końmi, ani wołami nie dał się ruszyć. Zaraza przy tem wszczęta, gubiąc ludzi i bydło, dopóty się srożyła, aż ustraszeni nieprzyjaciele krzyż na dawne miejsce odesłali. Wypadek stał się głośnym po Polsce i Litwie” – podkreśla autor.

Uroczystości jubileuszowe mają się odbyć w czerwcu. Dokładna data założenia klasztoru na Łysej Górze nie jest znana. Tradycja benedyktyńska utrwalona przez opata Katarzynkę w monografii Powiest Rzeczy Istej, a powtórzona przez Jana Długosza w Dziejach Polski, przypisuje fundację Bolesławowi Chrobremu w 1006 roku.

Współcześni historycy twierdzą, że fundatorem był Bolesław Krzywousty (1086-1138). Opierają się na relacji bpa Boguchwała, który opisując czyny Krzywoustego zanotował w I połowie XIII wieku: „Tamże bowiem Bolesław opactwo zakonu Św. Benedykta na Łysej Górze pobożnie ufundował”. Relikwie Krzyża św. mógł przywieźć do Polski królewicz węgierski Emeryk lub król Bolesław Krzywousty.

Od 1936 roku gospodarzami klasztoru i kustoszami relikwii są misjonarze oblaci Maryi Niepokalanej - zakon założony przez św. Eugeniusza de Mazenoda w XIX w., mający na celu przepowiadanie Ewangelii opuszczonym i potrzebującym.