Amerykańscy żołnierze i polska historia
Właśnie ukazała się książka Dług honorowy autorstwa Roberta F. Karolevitza i Rossa F. Fenna .
Opisuje ona dramatyczną historię młodych amerykańskich lotników walczących pod biało-czerwonym sztandarem w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Ani jeden Amerykanin w Eskadrze nie miał polskich przodków, wszyscy jednak służyli z takim oddaniem, bohaterstwem i zapałem, że otrzymali najwyższe polskie odznaczenia wojskowe. Trzech zginęło, zanim upłynął termin ich kontraktu.
Wojna polsko-bolszewicka rozpoczęła się 14 lutego 1919 roku od niewielkiej potyczki w odległej litewskiej wiosce, zaledwie trzy miesiące po podpisaniu zawieszenia broni kończącego I wojnę światową.
We wrześniu tego samego roku ośmiu młodych amerykańskich pilotów – weteranów amerykańskich sił powietrznych i brytyjskiego lotnictwa – wyjechało z Paryża do Warszawy. Zgodnie z podpisanym kontraktem mieli wziąć udział w wojnie z bolszewikami jako członkowie polskich wojsk lotniczych. Wraz z innymi, którzy dołączyli do nich później, nazwali się Eskadrą im. Kościuszki na cześć polskiego oficeraoficera Tadeusza Kościuszki, który w wieku trzydziestu lat służył sprawie wolności, walcząc w armii generała Jerzego Waszyngtona podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Sagę Eskadry Kościuszkowskiej odtworzono z pamiętników, dzienników pokładowych oraz osobistych dokumentów i wspomnień Amerykanów, walczących w charakterystycznych błękitnych mundurach polskich sił powietrznych. Wiele informacji zawartych w tej autentycznej opowieści pochodzi z prywatnych dokumentów nieżyjącego już generała brygady Meriana C. Coopera (1893–1973), który był inicjatorem jednostki ochotników, a później zajmował znaczące stanowiska w amerykańskim przemyśle filmowym. Wyprodukował między innymi takie filmy jak „King Kong”, „Małe kobietki”, „Fort Apacze” czy „Nosiła żółtą wstążkę”.
* Dług honorowy to nie tylko epicka opowieść o eskadrze i zwięzła relacja z wojny polsko-bolszewickiej, ale także prezentacja – słowem i obrazem – używanego wówczas sprzętu lotniczego oraz opis zmian w strategii i technice wojskowej*, jakie nastąpiły na skutek dodania lotnictwa do tradycyjnych formacji: piechoty, kawalerii i artylerii.
Autorzy nie przedstawiają dokonań eskadry jako wyodrębnionego epizodu z dziejów lotnictwa wojskowego, lecz rysują je na tle historii tamtego okresu. Bohaterstwo, dramatyczne wydarzenia, niepewność i akcje bojowe, będące udziałem pilotów, nadają opowieści niemal beletrystyczne, bogate ramy.
* Dług honorowy objęty jest medialnym patronatem Wirtualnej Polski.*
