Kanon wieku średniego. 30 książek, które musisz przeczytać przed 30. rokiem życia!

• *Co powinno się koniecznie przeczytać przed ukończeniem trzydziestego roku życia? *
• *Jakie tytuły uznać można za lektury obowiązkowe dla osób, które dawno wyrosły już z dzieciństwa, ale wciąż mają przed sobą kryzys wieku średniego? *
• *Jak mógłby wyglądać – jak to określiliśmy – „kanon wieku średniego”? *
• Lub, jeżeli masz więcej niż 30 lat, do nieprzeczytania których tytułów nie powinieneś się przyznawać publicznie?

Na kolejnych stronach prezentujemy 30 książek do przeczytania przed 30-tką. Podpowiadamy od razu, że na liście nie znalazły się ani Cierpienia młodego Wertera ani bestsellerowa wampiryczna saga Zmierzch. Które tytuły znalazły się w pierwszej dziesiątce? Które stanęły na podium? Które w ogóle nie powinny się tutaj znaleźć, a których – waszym zdaniem – zabrakło?* I przede wszystkim – czy zaskoczył was zwycięzca rankingu?*Zapraszamy do lektury oraz do dyskusji.

*Pierwszy tom dziejów pustynnej planety Arrakis, zwanej Diuną. To jedyne we Wszechświecie źródło melanżu - substancji przedłużającej życie, umożliwiającej odbywanie podróży kosmicznych i przewidywanie przyszłości. *Ten, kto włada Arrakis, trzyma w swoich rękach klucz do Cesarstwa i Wszechświata.
"Diuna jest jedyną w swoim rodzaju powieścią prezentującą złożoność i bogactwo wykreowanego świata. Poza Władcą Pierścieni nie znam niczego, co można by do niej porównać” (Arthur C. Clarke).

Dom Wydawniczy Rebis zdecydował się na nowe wydanie Diuny w marcu 2007 roku. Odświeżona seria w nowym tłumaczeniu Marka Marszała i w opracowaniu graficznym Wojciecha Siudmaka szybko zyskała uznanie czytelników.

W tej bardzo młodzieńczej, nieco manierycznej narracji niewiele jest śladów przyszłego rewolucjonisty - swoje przeżycia z przymrużeniem oka i z odrobiną liryzmu relacjonuje bystry, ciekawy świata, krytyczny obserwator.

Najsłynniejsza, kultowa powieść Kerouaca, napisana w 1957 roku. Wyraża ducha buntu i rozczarowania powojennego pokolenia, generacji o utraconej młodości, ludzi znużonych, sponiewieranych, ale i natchnionych, odczuwających ciągły głód ruchu, miłości, alkoholu, narkotyków, jazzu.
Bohaterowie to straceńcy przemierzający Amerykę wzdłuż i wszerz w gorączkowej pogoni za sensem egzystencji, w rozpaczliwej ucieczce przed stylem życia narzuconym przez zmaterializowaną klasę średnią.

Harry Potter, młody czarodziej o rozczochranych włosach i zielonych oczach, stał się bohaterem zbiorowej wyobraźni. Każda kolejna powieść z jego przygodami wyczekiwana była przez setki tysięcy fanów (czy może: fanatyków) sagi.

Choć ostatni tom cyklu został już wydany, „szaleństwo” wcale nie dobiega końca. Wszelkie informacje związane z sagą – kolejne premiery filmów, gier czy projekt PotterMore – w dalszym ciągu nie pozwalają odetchnąć potteromaniakom z całego świata.

Łączna liczba sprzedanych książek * J.K. Rowling * o Potterze przekroczyła już 450 milionów egzemplarzy.

Prześmiewcze moralitety - to chyba najlepsze określenie dla zebranych w tym tomie utworów niezrównanego mistrza absurdu, który jak nikt inny potrafi wprawić czytelnika w osłupienie swymi tyleż obrazoburczymi, co perwersyjnymi pomysłami.

*Do zestawu obowiązkowych lektur przed 30-tką równie dobrze zaliczyć można także inne książki Topora, m.in. Chimeryczny lokator, Cztery róże dla Lucienne czy Księżniczka Angina. *

Trzynastoletnia żydowska dziewczynka, ukrywająca się z rodzicami i znajomymi w czasie drugiej wojny światowej w centrum Amsterdamu, prowadziła osobliwy dziennik. Zapiski w formie listów do nieistniejącej przyjaciółki Kitty dają obraz ponad dwóch lat życia w zamknięciu, pełnego konfliktów międzyludzkich i strachu przed wykryciem.
Ostatni zapisek powstał 1 sierpnia 1944 roku - na trzy dni przed aresztowaniem i przewiezieniem do obozu koncentracyjnego wszystkich mieszkańców kryjówki.
Ta poruszająca, najczęściej tłumaczona na obce języki holenderska książka należy do najpoczytniejszych lektur, przemawiających również do młodych czytelników.
Czytaj więcej na temat Anny Frank i jej zapisków.

W zamierzchłych czasach kowale elfów wykuli Pierścienie Mocy. Lecz Sauron, Mroczny Władca, stworzył w tajemnicy Jedyny Pierścień, napełniając go swą potęgą, aby rządził pozostałymi.
Ale Pierścień zniknął i przepadł gdzieś w Śródziemiu. Minęło wiele wieków, zanim się odnalazł i trafił w ręce hobbita, którego przeznaczeniem stała się wędrówka do Krainy Cienia, by w Rozpadlinach Zagłady zniszczyć Jedyny Pierścień...
Uniwersalna opowieść o walce ze złem, osadzona w realiach całkowicie wykreowanego, ale jakże bogato i szczegółowo opisanego świata, którą pokochali czytelnicy na całym świecie.

Akcja powieści rozgrywa się w szkole kadetów dla chłopców z "dobrych domów". Przedstawia wewnętrzne zmagania wrażliwego wychowanka, zmuszonego stawić czoło szkolnej rzeczywistości.Konflikty między uczniami oraz perwersyjne zachowania, kryjące się za fasadą ekskluzywnego internatu, niepokoją, dręczą, a zarazem fascynują Törlessa. Wciągnięty w spisek przeciwko jednemu z kolegów, staje się współuczestnikiem zdarzeń rozgrywających się w komórce na poddaszu.

Nawiązując do własnych przeżyć, pisarz kreśli tu obraz psychiki wrażliwego chłopca, zmuszonego stawić czoło twardej rzeczywistości i okrutnym prawom szkoły kadetów. Törless ma uczucie egzystowania w dwóch światach: solidnym, uporządkowanym mieszczańskim i drugim - awanturniczym, mrocznym i zaskakującym. Konflikty między wychowankami i seksualne perwersje, kryjące się za fasadą ekskluzywnego internatu, sprzyjają zatarciu się granic między nimi, niepokojąc, dręcząc, a zarazem fascynując bohatera wielością niewyobrażalnych wręcz doznań.

**Ale ta szaleńcza wyprawa jest tylko pretekstem do pokazania Ameryki w momencie przełomu, u schyłku epoki dzieci kwiatów i na chwilę przed tym, jak rządy Nixona obudziły w kraju atmosferę spisków i podejrzeń.

Narkotyczne odurzenie staje się tylko dowodem bolesnego realizmu i braku złudzeń, których wyznawcami są Raoul Duke i Doktor Gonzo, a ich postawa okazuje się świadomą ucieczką przed nieuchronną, opresyjną rzeczywistością.

*Utrzymana w formie codziennych zapisków opowieść o losach młodego pracownika w dziale obsługi klienta wielkiego zagranicznego banku to namiętny monolog przeciwko światu wielkich korporacji i ludzkim trybikom, przeciwko upokorzeniu i uprzedmiotowieniu. Kto wie czy siedem lat od premiery powieść Shutego nie jest jeszcze bardziej aktualna niż w dniu, w którym trafiła do księgarń. *

Jej bohaterami są ludzie, którzy stali się towarem na rynku pracy, pionkami w niezrozumiałej grze, oszalałymi uczestnikami wyścigu szczurów, znajdującymi wytchnienie tylko w jałowych weekendowych rozrywkach. To brutalna i ostra, pełna zjadliwego humoru opowieść o hipokryzji i cynizmie, frustracji i pogardzie, wyobcowaniu i wielkiej samotności.
Sławomir Shuty rejestruje w swojej powieści wiele współczesnych języków: marketingową nowomowę i biurowe small-talks, slang czatów internetowych, reklamowych sloganów, mowę ulicy i prasowych brukowców, oficjalny pusty język sukcesu i szaleńczy, rozpaczliwy bełkot odrzuconych.

Miasto nie może sobie poradzić z bandami mordujących i gwałcących wyrostków. Ale pełna makabra zaczyna się, gdy sąd i policja biorą stronę bandytów i zapewniają im bezkarność. Poznaliśmy to na własnej skórze. Kiedy skóra nam cierpnie przy wyczynach 15-letniego Alexa i jego młodocianych zwyrodnialców, zadajemy sobie pytanie: czy to jest realne?
Chociaż cenzura przez wiele lat prowadziła wojnę z Mechaniczną pomarańczą, do jej sławy przyczynił się kultowy film Stanleya Kubricka. Anthony Burgess stworzył dla tej powieści osobny język. Przekład Roberta Stillera to nie tylko brawurowy popis wynalazczości językowej. To coś przerażająco realnego: istnieje szansa, że takim językiem Polacy będą rzeczywiście mówić.
Nie to jest w Mechanicznej pomarańczy najokropniejsze, co jej bohaterowie wyczyniają, lecz to, co się przy tym dzieje w ich tylko pozornie ludzkiej świadomości.

Wątki kryminalne przeplatają się się w niej z nadzwyczaj dojrzałą egzystencjalną refleksją. Trzeba tu dodać, że jest to utwór dość brutalny, uświadamiający jak wielkim zagrożeniem jest dla człowieka narkotyk, niszczący osobowość i generujący niebezpieczne urojenia. Uwagę zwraca zwłaszcza doskonale stylizowany język podkultury marginesu społecznego.

The Colour Of Magic ( Kolor magii ) z 1983 roku przyniósł mu wielki rozgłos i pozwolił na odejście z posady rzecznika prasowego Central Electricity Generating Board (CEGB – Centralnego Zarządu Elektroenergetyki). Kolejny tom cyklu ( Blask fantastyczny ) cieszył się jeszcze większą popularnością. Trzecia część ( Równoumagicznienie ) była już tak wyczekiwana przez czytelników, że zanim została opublikowana, czytano ją w BBC.

* Pratchett był za swoje powieści o Świecie Dysku wielokrotnie nagradzany. W 1994 roku otrzymał British Book Awards. W 1998 roku za zasługi dla literatury mianowano go kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego. *W 2003 roku jako drugi pisarz w historii (pierwszym był Charles Dickens ) został autorem z pięcioma książkami na liście 100 najlepszych książek BBC (cztery z nich to powieści z cyklu Discworld).

Nie czytajcie tej powieści. Nie czytajcie jej jeśli macie przed sobą egzamin na studiach, działkę do obsiania czy wizytę u teściowej. Nie rozpoczynajcie jej przed pójściem do pracy, albo, nie daj Boże, przed snem. Od Gry o tron nie sposób się oderwać, nim się spostrzeżecie zastanie was blady świt, a wy, z wypiekami na twarzach będziecie łapczywie śledzić wydarzenia w krainie Westeros. (Wojciech Sosnowski)

W Zachodnich Krainach o ośmiu tysiącach zapisanej historii widmo wojen i katastrofy nieustannie wisi nad ludźmi. Zbliża się zima, lodowate wichry wieją z północy, gdzie schroniły się wyparte przez ludzi pradawne rasy oraz starzy bogowie. Co prawda zbuntowani władcy pokonali szalonego Smoczego Króla, Aerysa Targaryena, zasiadającego na Żelaznym Tronie Zachodnich Krain, ale tyranowi udało się zbiec. Tron objął Robert - najznamienitszy z buntowników. Minęły już lata pokoju i oto możnowładcy zaczynają grę o tron.

Życie Ricarda wyglądałoby zupełnie inaczej, gdyby jako nastolatek nie poznał niegrzecznej dziewczynki. Wtedy jeszcze nie wiedział, że to pierwsze spotkanie nieodwracalnie naznaczy jego los. Przez niemal pięćdziesiąt lat ukochana będzie bez uprzedzenia pojawiać się i równie niespodziewanie znikać z jego życia. Każdy jej powrót – w Limie, Paryżu, Londynie, Tokio i Madrycie – zbiegnie się z odsłoną kolejnej sceny w dziejach najnowszej historii świata. Femme fatale, jak tajemniczy demiurg, najwyraźniej decyduje o życiu Ricarda, a może nawet o losach całego wszechświata...

Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki to historia pewnej miłości: inspirującej, toksycznej i perwersyjnej, która nadaje życiu sens, a zarazem bezlitośnie go odbiera. Mario Vargas Llosa dowodzi, że znakomicie czuje się w każdej konwencji literackiej. W mistrzowski sposób snuje opowieść, która przestaje być zwykłym romansem, nie tracąc nic z nieuchwytnej atmosfery miłości.

Trudno nam wyobrazić sobie trzydziestolatka, który nie ma za sobą lektury przynajmniej jednej książki ukazującej w pełni grozę Zagłady. *Ta niezwykła książka, wielokrotnie wznawiana i tłumaczona na wiele języków zaliczana jest do klasyki literatury o Holocauście. **Powstała w 1947 r. z potrzeby wewnętrznego wyzwolenia, stanowi studium niektórych aspektów życia w społeczności więźniarskiej. *
Autor, były więzień KL Auschwitz III - Monowitz w przejmujący sposób i w niezwykłej literacko formie – pozbawionej ocen i oskarżeń - opisuje przybycie do obozu, doświadczenie selekcji, głód, pracę w różnych komandach oraz ludzkie postawy i zachowania w obozie.

A gdyby tak przeczytać "Proces" Kafki jako książkę o kryzysie egzystencjalnym trzydziestolatka? Czemu by nie. Któregoś dnia pewien zwykły człowiek budzi się jak zwykle i stwierdza, że został aresztowany. Rozpoczyna się koszmarny proces, w którym wina i kara nie są jasno określone, bo nie ma aktu oskarżenia, a oskarżony bezskutecznie próbuje się bronić.
Znękany statusem oskarżonego, wizytami u adwokata i w labiryncie kancelarii sądowych Józef K. w końcu biernie poddaje się machinie życia. Wyprowadzony przez siepaczy ginie „jak pies”, spoglądając w otwarte okno widoczne w oddali.
*Max Brod, któremu Kafka czytał po kilka stron Procesu, zabrał manuskrypt i ukrył przed Kafką, dzięki temu, prawdopodobnie, Proces przetrwał. *

Książka opisuje grupę chłopców, ocalałych z katastrofy samolotu, którzy znaleźli się na bezludnej wyspie. Rozbitkowie podejmują próbę zorganizowania własnych rządów i społeczności z dala od cywilizacji. Nieoczekiwanie próba ta kończy się tragicznie. Dzieci z dobrych domów, pozostawione sobie, zamieniają rajski krajobraz w prawdziwe piekło.

*Golding w mistrzowski, niemal bolesny dla czytelników sposób rozwiewa złudzenia o dobrej naturze człowieka. Każdy trzydziestolatek musi to wiedzieć. *

** Moore nie tylko odziera w "Strażników" superbohaterów z ich magii, ale i pokazuje, że jest mistrzem scenopisarstwa i w swoją skomplikowaną opowieść wplata wątek kryminalny ("Strażnicy" zaczynają się od morderstwa).

Wielowarstwowa, doskonała historia o tym, kim byliby superbohaterowie, gdyby istnieli naprawdę.(komiksomania.pl)

W kanonie przed 30-tką można by umieścić właściwie wszystkie powieści i opowiadania Hłaski, ale decydując się na jeden reprezentatywny przykład wybieramy "Następnego do raju". Akcja tego zawierającego elementy kryminału utworu toczy się w górach w odciętej od świata bazie transportowej.

Bohaterowie, każdy na swój sposób, egzystują na marginesie życia, a istniejące konflikty pogłębia pojawienie się człowieka przysłanego przez partię oraz jego żony, jedynej kobiety wśród sześciu mężczyzn.

Holden nie zgadza się na świat dorosłych, w którym dostrzega tylko fałsz i zwyrodnienie - jak Piotruś Pan nie chce być dorosłym, ponieważ tylko dziecko jest dla niego uosobienie niewinności i autentyzmu.

To książka szczególna: można ją czytać w nieskończoność, odkrywając coraz to inne konteksty, układając za każdym razem nowe warianty zakończenia poszczególnych wątków, zmieniając kolejność rozdziałów i stron. Gra w klasy, najsłynniejsza pozycja w dorobku Cortazara, to "zabawka dla dzieci starszych"; autor daje klocki, a sam staje z boku i patrzy, co też Czytelnik z nich ułoży, zmuszając go tym samym do współdziałania.

Gra w klasy ukazała się w Polsce w roku 1968, stając się niemal z miejsca i na długie lata biblią ówczesnej młodzieży. Czy dzisiejszy czytelnik będzie jeszcze umiał mówić "po gliglińsku"? Czy wzruszy się do łez, czytając list Magi do Rocamadoura? Warto sięgnąć po książkę, by się o tym przekonać.

Maus Arta Spiegelmana jest jednym z najbardziej wstrząsających i wiarygodnych pomników Holokaustu i mocno wierzę w to, że nigdy nie pozwoli on zapomnieć kolejnym pokoleniom o tym, że „takie miejsce istniało”. Stawiam zbiorcze wydanie Mausa na półce tuż obok takich „pomników Holokaustu” jak * Czy to jest człowiek* Primo Leviego , * Losu utraconego* Imre Kertesza czy opowiadań obozowych Tadeusza Borowskiego " (Grzegorz Wysocki).

W Polsce "Maus" wywołał olbrzymie kontrowersje związane głównie z tym, że Polacy przedstawieni zostali w nim jako świnie. Spiegelman wielokrotnie przekonywał, że nie próbował nikogo obrazić, ale nie wszyscy mu uwierzyli.

Czytaj więcej w artykule Grzegorza Wysockiego na temat komiksu.

Światem przedstawionym przez Gombrowicza rządzą prawa podboju. Jedni bohaterowie czyhają na drugich, a każdy kontakt międzyludzki stanowi zagrożenie.Wszelki indywidualizm podlega nieustannemu ograniczaniu, wtłaczaniu jednostki ludzkiej w gotowe formy społecznych stereotypów.

Krytycy i badacze różnych pokoleń próbują rozszyfrować na nowo konteksty najgłośniejszej powieści Gombrowicza interesujące młodego czytelnika. Pod koniec kwietnia nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazało się jubileuszowe wydanie powieści z okazji 75-lecia wydania.

Bateman relacjonuje najróżniejsze wydarzenia, często nie dbając o logiczną ciągłość poszczególnych epizodów. Opowiada zatem o swoich zwyczajach - pielęgnacji ciała, treningach na siłowni, o codziennym oglądaniu The Patty Winters Show i filmów pornograficznych, czy o ulubionych wykonawcach muzyki pop. Opowiada także o spotkaniach ze znajomymi w luksusowych restauracjach, o randkach z dziewczynami, czasem o swojej pracy i o zakochanej w nim jego sekretarce Jean.

Oczywiście, opowiada, i to z trudną do zniesienia drobiazgowością, o kolejnych coraz bardziej bestialskich zbrodniach. „American Psycho” jest więc w pierwszej kolejności wstrząsającym studium szaleństwa, w jakim pogrąża się Patrick Bateman.

Wśród gabinetów chirurgii plastycznej i barów Palm Springs tworzą nowoczesne bajki o życiu i przemijaniu; niepokojąco śmieszne opowieści o odpadach atomowych czy magicznym kulcie pieniądza. Żyją według własnych zasad; nieprzewidywalni, patologicznie niepewni przyszłości, tęsknią za prawdziwą miłością i własnym, bezpiecznym domem. Podobnie jak rzesza ich rówieśników, których są zwierciadlanym odbiciem, Andy, Claire i Dag nie mają nikogo, kto uleczyłby ich z lęku i obsesji, nie ma też kultury, do której pasowałaby ich inność.

Życie obu bohaterów i ich matki toczy się w świecie niezdolnym do szczęścia ani jakichkolwiek innych uczuć. Kiedy obsesje seksualne przywodzą jednego z braci na skraj obłędu, drugi pracuje nad genetycznym modelem nieśmiertelnej i bezpłciowej istoty ludzkiej.

Książka łącząca elementy powieści obyczajowej, eseju i science fiction wywołała we Francji istną burzę, a nieprzyznanie jej autorowi nagrody Goncourtów porównywano z odrzuceniem przez jury Podróży do kresu nocy Céline'a.

Świat się zdegenerował. Przestały w nim obowiązywać jakiekolwiek sensowne wartości. Najlepszym sposobem zmiany sytuacji jest zastąpienie niedoskonałego porządku chaosem. Destrukcji i zniszczeniu musi zostać poddane wszystko, co jeszcze się liczy: przyjaźń, piękno, szacunek dla ludzi i ich pracy.

Dlatego w każdym większym mieście powstają kluby walki, dlatego najbardziej okaleczeni wychodzą z walki mężczyźni o urodzie Adonisa, dlatego najzacieklej walczy się z najbliższymi, dlatego kluby walki stają się organizacjami terrostycznymi. Kto sieje wiatr, zbiera burzę...

Powieść jest słynnym wyznaniem Alexandra Portnoya, który kieruje się w życiu nieposkromioną seksualnością, nie mogąc się zarazem uwolnić od bagażu dzieciństwa. Aleks Portnoy, znerwicowany młody człowiek, ucieka od wszystkiego, co go ukształtowało - od ograniczeń, jakie niesie wychowanie w mieszczańskiej rodzinie żydowskiej, od obowiązujących zasad moralnych, od władzy ojca.
Ta przełomowa powieść obyczajowa rozprawia się za jednym zamachem z tabu seksu i jedzenia w moralności mieszczańskiej, dominacją religii i matki w kulturze żydowskiej, mitem ojca i psychoanalizy.

Po pierwsze, winą obarczyć możemy daleki od oryginału i kulejący stylistycznie przekład Zagórskiej, który od angielskiego Lorda Jima różni naprawdę sporo (Kłobukowski pisze o specyficznie kulfonowatej polszczyźnie i licznych inwencjach Zagórskiej oraz spustoszeniach dokonanych przez „huragan Aniela”). Po drugie, karygodne i zgoła niemoralne jest wmuszanie tej wspaniałej powieści w kilkunastoletnich młodzieńców, którzy niewiele z niej potrafią zrozumieć.

I nie chodzi o to, że licealiści nie potrafią czytać ze zrozumieniem, ale o to, że rozpisana na czterysta gęstych, esencjonalnych stronic, stylistycznie doskonała (dzięki nowemu, „współczesnemu”, kongenialnemu przekładowi dokonanemu przez Michała Kłobukowskiego) i precyzyjnie skonstruowana opowieść o honorze i odwadze, dojmującej samotności i wstydzie, winie i potrzebie odkupienia jawi się sporej części młodzieży jako nużące, rozwlekłe bajania faceta, który tak właściwie to jest idiotą.

Nie dość, że skończony idealista i romantyk, nie dość, że zrobił coś, co zrobiłby każdy w podobnej sytuacji (tj. uciekł, by zachować życie), to jeszcze teraz – kiedy dawno jest „po wszystkim” – nie potrafi o tym zapomnieć, prowadzi niekończące się monologi i rozmowy na ten temat, a do tego próbuje tę plamę ze swojego honoru zmyć. Dla większości licealistów Jim nawet jeśli jest bohaterem to raczej małostkowym i żałosnym.

Lord Jim przeczytany powtórnie, już kilka dobrych lat po liceum, jest już zupełnie innym utworem. Nie jest szkolną lekturą czytaną pod dyktando pastwiącej się nad pokornymi czytelnikami polonistki, ale arcydziełem co się zowie.* I właśnie dlatego warto raz jeszcze przeczytać powieść Conrada - najlepiej jeszcze przed skończeniem trzydziestki, przed doświaczeniem kryzysu wieku średniego i przed wkroczeniem w "smugę cienia"*( Grzegorz Wysocki ).

Oprac. zestawienia: Grzegorz Wysocki, ksiazki.wp.pl