Pamuk: analityk tureckiej tożsamości
Problem, który powraca w niemal każdej powieści Orhana Pamuka , tegorocznego laureata literackiej nagrody Nobla, to kwestia tożsamości dzisiejszych Turków zawieszonych pomiędzy światami Wschodu i Zachodu – napisała Szwedzka Akademia w notce o nagrodzonym pisarzu.
Orhan Pamuk urodził się 7 czerwca 1952 roku w Stambule. Dorastał w stambulskiej dzielnicy Niszantaszi, w rodzinie podobnej do tej, którą przedstawił po latach w książce Kara kitab (Czarna księga). W dzieciństwie i młodości marzył o karierze malarza. Po ukończeniu gimnazjum przyszły noblista, pod naciskiem rodziny, która chciała dla niego kariery inżyniera, podjął studia na Politechnice Stambulskiej na wydziale architektury. Jednak szybko przeniósł się na wydział dziennikarstwa Uniwersytetu Stambulskiego, który ukończył w 1976 roku. Jeszcze na studiach zaczął pisać. Jego pierwsza powieść, Karanlik ve Isik (Światło i mrok), ukazała się w 1974 roku. W Cevdet bey ve ogullari (Dżevdet bej i jego synowie) z 1982 roku Orhan Pamuk nawiązuje do losów swojej rodziny.
Rok później opublikowano Sessiz ev (Cichy dom), powieść przedstawiającą losy trzech generacji rodziny stambulskich handlarzy. Międzynarodową sławę przyniosła mu historyczna powieść Beyaz kale (Biała twierdza) z 1985 roku, w której Orhan Pamuk opisuje więź łączącą weneckiego niewolnika z jego tureckim panem. To pierwsza książka Orhana Pamuka , w której autor porzuca realizm dotychczasowych powieści na rzecz eksperymentów formalnych. „New York Times” pisał po ukazaniu się przekładu tej powieści na angielski: „Na Wschodzie wzeszła nowa gwiazda - Orhan Pamuk ”.
Czwarta z kolei powieść Orhana Pamuka , Kara kitab (Czarna księga), uważana jest za jedną z najbardziej kontrowersyjnych, ale i najlepszych powieści współczesnej tureckiej prozy. Na podstawie tej książki Orhan Pamuk napisał scenariusz do filmu „Gizli yuz” („Sekretna twarz”), wyreżyserowanego przez Omera Kavura. Ten scenariusz został następnie wydany jako osobna książka.
Yeni Hayat (Nowe życie) wkrótce po wydaniu w roku 1994 stała się jedną z najchętniej czytanych powieści współczesnej tureckiej literatury i przeszła do historii literatury tego kraju jako najszybciej sprzedająca się książka. W swojej następnej powieści - Benim adim kirmizi (Na imię mi Czerwień) – z 1998 roku Orhan Pamuk opisuje życie i sztukę osmańskich mistrzów miniatur w XVI wieku. Ta historyczna powieść przyniosła mu prestiżową nagrodę International IMPAC Dublin Literary Award.
W roku 2002 Orhan Pamuk napisał koleją powieść – Śnieg , uznanej przez krytyków za analizę źródeł terroryzmu. To jedyna powieść Orhana Pamuka przełożona na język polski. Opublikowało ją Wydawnictwo Literackie.
