Wigilia – dniem czuwania przed Bożym Narodzeniem
Wigilia, poprzedzająca święto Bożego Narodzenia, pochodzi od łacińskiego słowa ‘vigilia’, czyli czuwanie.
Tego dnia o zmroku spożywamy uroczystą wieczerzę w gronie rodzinnym. Poprzedza ją łamanie się opłatkiem, składanie życzeń świątecznych. Towarzyszy jej również wzajemne obdarowywanie się prezentami.
Według tradycji, uroczysta wieczerza powinna być postna, co obecnie, zgodnie z nową formułą przykazań kościelnych, nie jest obowiązkowe. Wigilia postna obowiązuje katolików jedynie wówczas, gdy przypada ona w piątek.
Od 2003 roku – zgodnie z formułą przykazań kościelnych, zatwierdzonych przez Watykańską Kongregację Nauki i Wiary – formalnie nie obowiązuje już post w Wigilię Bożego Narodzenia. Biskupi polscy zachęcają jednak ludzi wierzących do dochowania wierności wieloletniej tradycji: wigilijnego postu.
Wigilia przypomina dawne agapy (uczty), na których chrześcijanie gromadzili się wieczorem przed dniem świątecznym, by przez czuwanie, modlitwy i śpiewy przygotować się na obchody święta.
Początkowo wigilię praktykowano przed wszystkimi uroczystościami roku liturgicznego. W czasach nowożytnych upowszechniła się wigilia w przeddzień Bożego Narodzenia i była wyłącznie określeniem wieczerzy postnej przed uroczystością pamiątki Narodzenia Chrystusa.
W Polsce Wigilia zyskała popularność w XVIII wieku, a w XX wieku stała się powszechną tradycją.
W Wigilię na wsi i w dworach umieszczało się w czterech rogach głównej sali (izby) cztery snopy zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, aby Boże Dziecię nie skąpiło w Nowym Roku niezbędnego pokarmu dla zwierząt i ludzi. Stół pokrywano sianem i białym obrusem, co miało przypominać ołtarz i pieluszki Dzieciątka. Ustawiano osobne zestawy dla członka rodziny zmarłego w bieżącym roku, a także dla przypadkowo zjawiającego się gościa.
Ojciec rodziny lub najstarszy wiekiem rozpoczynał wieczerzę modlitwą, odczytaniem opisu narodzenia Pańskiego z Ewangelii św. Łukasza. Następnie dzielono się opłatkiem i składano sobie życzenia. Do tego doszedł później zwyczaj ubierania choinki i obdarowywania się prezentami.
