90. rocznica śmierci Henryka Sienkiewicza
Laureat literackiej nagrody Nobla za całokształt twórczości, wybitny pisarz i felietonista, autor Trylogii, i Quo vadis - dzisiaj przypada 90. rocznica śmierci Henryka Sienkiewicza .
Urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oszyk, ze strony ojca wywodzącej się z Tatarów osiadłych na Litwie w XV i XVI wieku. Rodzina Sienkiewiczów przez kilka lat przenosiła się z miejsca na miejsce, by w 1861 roku osiedlić się na stałe w Warszawie.
W 1858 roku Sienkiewicz rozpoczął naukę w warszawskim gimnazjum. Nie uzyskiwał wysokich ocen, najlepiej radził sobie z przedmiotami humanistycznymi. W wyniku trudnej sytuacji materialnej rodziny, dziewiętnastoletni Henryk objął posadę guwernera u Weyherów w Płońsku.
Prawdopodobnie w tym czasie napisał swoją pierwszą nieopublikowaną powieść Ofiara. Jednocześnie kończył zaocznie gimnazjum, uzyskując w 1866 roku świadectwo dojrzałości. Zgodnie z wolą rodziców zdał na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej. Z czasem zrezygnował z tego kierunku i podjął studia prawnicze, by ostatecznie przenieść się na wydział filologiczno-historyczny.
Pierwszą próbę literacką Sienkiewicz podjął w 1867 roku, pisząc wierszowany utwór Sielanka młodości, odrzucony przez "Tygodnik Ilustrowany". W 1869 roku zadebiutował jako dziennikarz, publikując m.in. w "Przeglądzie Tygodniowym". Pod pseudonimem Litwos pisał do "Gazety Polskiej" oraz "Niwy".
W 1873 roku zaczął pisać do "Gazety Polskiej" stałe felietony Bez tytułu, a 1875 roku cykl Chwila obecna. Od 1874 roku prowadził dział literacki w "Niwie".
Jego pierwsze powieści to Na marne (1871), Humoreski z teki Woroszyłły (1872), Stary sługa (1875), Hania (1876) oraz Selim Mirza (1877). Trzy ostatnie utwory nazywane są "małą trylogią". W okresie tym był także stałym gościem salonów warszawskich, bywał m.in. u znanej aktorki Heleny Modrzejewskiej.
W latach 1876-78 Sienkiewicz odbył podróż po Stanach Zjednoczonych. Z tego okresu pochodzą Listy z podróży drukowane w Gazecie Polskiej oraz Szkice węglem . Pod wpływem wizyty w USA napisał także utwory: Komedia z omyłek (1878), Przez stepy (1879), W krainie złota (1880), Za chlebem (1880), Latarnik (1881), Wspomnienia z Maripozy (1882) oraz Sachem (1883).
Do Europy pisarz wrócił w 1878 roku. Najpierw odwiedził Londyn, później na rok zatrzymał się w Paryżu, gdzie poznał nowy nurt literacki - naturalizm, do którego po początkowym entuzjazmie, odniósł się w efekcie krytycznie. Wyrazem jego przekonań na temat naturalizmu są wydane drukiem odczyty O naturalizmie powieści (1881), O powieści historycznej (1889) oraz Listy o Zoli (1893). W 1879 roku podczas podróży ze Lwowa do Szczawnicy Sienkiewicz poznał Marię Szetkiewiczównę, która w 1881 roku została jego żoną. Urodziło im się dwoje dzieci, Maria jednak po czterech latach małżeństwa zmarła na gruźlicę.
W 1882 roku pisarz związał się z dziennikiem "Słowo", początkowo został nawet jego redaktorem naczelnym. Napisał wtedy także utwór dramatyczny Na jedną kartę. Od 1880 roku powstawało Ogniem i mieczem , które drukowane w latach 1883-84 przez "Słowo", odniosło ogromny sukces.
Potop ukazał się w "Słowie" w latach 1884-86, a ostatnia część Trylogii Pan Wołodyjowski była drukowana w latach 1887-88. Cała Trylogia przyniosła pisarzowi wielką popularność. W roku 1888 Sienkiewicz odbył podróż do Hiszpanii, a w 1890 do Afryki, która to wizyta zaowocowała Listami z Afryki. 1891 roku wyszła powieść Bez dogmatu , a w 1895 - Rodzina Połanieckich . W 1893 roku powstali Krzyżacy .
Pisarz na krótko w 1893 roku związał się z Marią Romanowską, jednak w związku z ucieczką żony, otrzymał papieskie unieważnienie sakramentu małżeństwa. W 1895 roku powstało Quo vadis , które odniosło ogromny sukces zarówno w kraju, jak i za granicą, tłumaczone na wiele języków. W 1913 roku zostało po raz pierwszy sfilmowane.
W 1900 roku Sienkiewicz obchodził jubileusz pracy twórczej, a Uniwersytet Jagielloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa. W 1904 roku wziął ślub z cioteczną siostrzenicą Marią Babską, a w roku 1905 uhonorowano go literacką nagrodą Nobla za całokształt twórczości.
Jego ostatnią powieścią jest W pustyni i w puszczy , wydane w odcinkach w 1910 roku. Po wybuchu I wojny światowej Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii, gdzie wraz z Ignacym Paderewskim założył Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Zmarł 15 listopada 1916 roku w Vevey, gdzie został pochowany. W 1924 roku jego prochy zostały uroczyście przeniesione do warszawskiej Katedry św. Jana.
* Henryk Sienkiewicz jest jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich. Jego twórczość pisana w okresie zaborów "ku pokrzepieniu serc", stała się ważnym składnikiem podtrzymującym świadomość i kulturę narodową.*
