Książka o polityce zagranicznej Stalina w latach 1939-41

Praca zatytułowana W przeddzień tragedii. Stalin i kryzys międzynarodowy obejmuje okres od podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow do wkroczenia wojsk hitlerowskich Niemiec do ZSRR.

Czubarian broni tezy, że polityka Stalina wynikała z ówczesnego kontekstu europejskiego i dążenia do zapewnienia bezpieczeństwa ZSRR za wszelką cenę, łącznie z obłaskawianiem agresora i współpracą z nim.

W ocenie historyka Stalin jednak stracił poczucie miary i rzeczywistości, co doprowadziło do tego, że ZSRR stał się jakby zakładnikiem Niemiec i ich działań.

W liczącym ponad 40 stron rozdziale Czubarian analizuje politykę Stalina wobec Polski. Pisze m.in. o silnej presji, jaką na początku września Berlin wywierał na Moskwę, domagając się, by ta również podjęła ofensywę wojskową przeciwko Polsce.

„Dokumenty dowodzą, że Moskwa nie chciała, by uważano ją za współuczestnika rozbioru Polski razem z Niemcami; za najlepsze usprawiedliwienie swoich działań uznała konieczność wzięcia w obronę ludności ukraińskiej i białoruskiej. Przy czym za punkt wyjścia przyjęto konstatację, że państwo polskie faktycznie przestało istnieć” - pisze Czubarian.

Według historyka Moskwa nie chciała całkowicie zamykać drzwi dla kontaktów z Anglią i Francją.

Zbrodni katyńskiej historyk poświęca dwa krótkie fragmenty.
„Na mocy decyzji Politbiura z 5 marca 1940 roku w miasteczku Katyń, a także w kilku miejscowościach w pobliżu Charkowa, Kijowa i Mińska rozstrzelano około 22 tys. polskich jeńców wojennych. Egzekucje te otrzymały nazwę tragedii w Katyniu. Na przestrzeni dziesiątków lat radzieckie władze ukrywały swoją odpowiedzialność za to przestępstwo. Dopiero w 1988 roku uznały zabójstwa w Katyniu” - pisze.

W innym miejscu wskazuje: „Należy zauważyć, że z potępieniem spotkały się - i do dzisiaj wywołują ostre reakcje w Polsce i na świecie - represje, którym organy NKWD poddały część polskiej ludności (zsyłki, aresztowania i deportacje; kulminacją było po roku przestępstwo w Katyniu)”.

Książka ukazała się nakładem oficyny Nauka; liczy 475 stron.