Ludzie kultury o nowej minister: "wiążę spore nadzieje"

Już wiadomo, kto będzie zarządzał polską kulturą - w ramach zapowiadanej już od dawna rekonstrukcji swojego gabinetu, premier Donald Tusk postanowił zakończyć misję Hanny Wróblewskiej, a na czele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego postawić w zamian za nią Martę Cienkowską.

Z wykształcenia politolożka, z zawodu - menedżerka kultury, Cienkowska pracowała w ministerstwie już od zmiany władzy pod koniec 2023 roku. Z tego względu jej awans w ministerialnej hierarchii nie powinien być wielkim zaskoczeniem, choć na dzień przed ogłoszeniem rekonstrukcji, w mediach głośno wybrzmiewała inna wersja: że na czele resortu ma stanąć Aleksandra Leo. Według prasowych doniesień nie przyjęła ona jednak propozycji Tuska.

Wirtualna Polska poprosiła kilka znaczących dla polskiej kultury osób o komentarz w tej kwestii i o sugestie, jakimi sprawami nowa ministra powinna się zająć w pierwszej kolejności.

Agnieszka Holland, reżyserka filmowa, często bardzo ostro komentująca sprawy polityczne, zdaje się nie mieć zbyt wielkich nadziei i oczekiwań co do nowej ministry.

- Nie znam pani Cienkowskiej ani jej dotychczasowych osiągnięć w ministerstwie - komentuje reżyserka. - Słyszałam, że była odpowiedzialna za KPO w kulturze, które w zeszłym roku nie było w pełni sukcesem. Czeka ją wiele wyzwań: sensowna i głęboka reforma mediów publicznych, przeprowadzenie ustawy o artyście zawodowym, która de facto była już gotowa za ministra Glińskiego, przeszła nawet konsultacje ze środowiskiem. Była zbudowana w oparciu o pomysł finansowania kosztów z opodatkowania czystych nośników. Ale kolejne rządy chyba z tego zrezygnowały, możliwe, że po lobbingu ze strony "big techów" - mówi reżyser.

- Koniec końców projekt wciąż nie wyszedł z ministerstwa. Rozumiem, że ekipa resortu się raczej nie zmieni, zrezygnowano tylko z Hanny Wróblewskiej, która jako bezpartyjna nie miała umocowania politycznego, a dla części ludzi kultury, którzy wiązali z nią wielkie nadzieje, była rozczarowaniem. Zobaczymy, czy powstanie nowa jakość i skok do przodu - dodaje Holland.

Na duże korzyści płynące z faktu, że na fotelu ministerialnym zasiądzie osoba, która już pracowała w resorcie, a nie ktoś z zewnątrz, uwagę zwraca Robert Gulaczyk, aktor znany dziś głównie z jednej z głównych ról w filmie "Chłopi", ale także przewodniczący Zarządu Głównego Związku Zawodowego Aktorów Polskich.

- Nominacje nowych ministrów to zawsze jest wynik politycznej układanki, która rządzi się swoimi prawami, więc ciężko to komentować - mówi Gulaczyk. - Wszystkie środowiska okołokulturalne są bardzo zadowolone, że ministra Cienkowska nie jest osobą zupełnie nową w ministerstwie. To rokuje, że rozpoczęte już projekty będą kontynuowane. I bardzo dobrze, bo tego potrzebuje kultura: mądrej kontynuacji. A więc, przede wszystkim, dopięcia ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawody artystyczne i nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Spośród rozmówców i rozmówczyń WP, największy kredyt zaufania dał nowej ministrze Zbigniew Krzywański, jeden z członków kultowego zespołu Republika, mocno angażujący się dziś w sprawy środowiska artystycznego.

- Nie ukrywam, że z osobą nowej ministry wiążę spore nadzieje - mówi muzyk. - Kiedy czytam o jej wykształceniu i dotychczasowym dorobku zawodowym, czuję, że może być bardzo właściwą osobą na tym stanowisku. To, że w przeszłości była producentką spektakli teatralnych, sprawia, że zna problemy artystów i artystek, wie od kuchni, jak się "robi" kulturę.

Krzywański nakreślił także dość precyzyjnie swoistą "mapę drogową" najważniejszych dziś zadań ministerstwa.

- Wydaje mi się, że w tym momencie nie ma ważniejszego zadania dla ministerstwa i nowej osoby stojącej na jego czele - dowodzi artysta - niż zmiany dotyczące opłaty reprograficznej od czystych nośników. To, w uproszczeniu, opłata będąca swego rodzaju rekompensatą dla środowiska artystycznego za kwoty, których nie zarobi na skutek dozwolonego przez prawo tzw. kopiowania prywatnego.

Ta opłata istnieje już od dawna w polskim prawie, ale obejmuje dziś tylko takie materiały, jak np. papier do xero czy czyste płyty DVD. Świat poszedł do przodu i dziś koniecznie trzeba do tej listy dopisać co najmniej trzy punkty: smartfony, tablety i laptopy. Chodzi o naprawdę duże pieniądze - szacuje się, że w skali roku może to być około 400 mln zł. Co więcej: te kwoty uiszczać mają wielkie międzynarodowe koncerny. To nie są pieniądze budżetowe.

- Drugie ważne zadanie, którym chciałbym, żeby zajęła się nowa ministra, to kwestia świadczeń emerytalnych dla artystów i artystek. Najpilniejsze jest to w przypadku tych osób, które pracowały w zawodach artystycznych przed 1989 roku i nie miały wtedy prawnej możliwości odprowadzania składek, a dziś często mają bardzo trudną sytuację finansową i życiową - mówi.

Wybór nowej ministry skomentował dla Wirtualnej Polski także Michał Zadara, reżyser teatralny, autor m.in. słynnej wielogodzinnej inscenizacji "Dziadów", który od nowego sezonu obejmie stanowisko dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu.

- Cieszę się, że nowa ministra jest ambitną urzędniczką, która wiele lat poświęciła na usprawnianie instytucji kultury. To jest bardzo ważne - twierdzi reżyser.

Zadara spojrzał na decyzję Tuska także z mniej pragmatycznego, dużo bardziej ideowego punktu widzenia.

- Wydaje mi się, że wyzwaniem dla nowej ministry kultury będzie przekonanie rządu, że w obecnym momencie, kiedy zmienia się nasze pojęcie tego, kto jest, a kto nie jest częścią naszej wspólnoty polskiej, kultura jest kluczowym narzędziem do budowania społeczeństwa obywatelskiego - mówi reżyser. - W obecnym klimacie przechylenia na prawo, kiedy nawet centrowi politycy nawołują do nienawiści, trudno będzie otrzymać finansowanie dla kultury tak, żeby dalej mogła przyczynić się do tworzenia sprawiedliwego społeczeństwa obywatelskiego.

Miażdżony "Jurrasic World", obskurna Warszawa w hicie Prime Video i nowe perełki w streamingu. O tym w nowym Clickbaicie. Znajdź nas na Spotify, Apple Podcasts, YouTube, w Audiotece czy Open FM. Możesz też posłuchać poniżej: