Mesjasze - węgierska powieść o Towiańczykach

* Mesjasze - to tytuł niedawno przełożonej na polski powieści węgierskiego pisarza Gyorgy Spiro . Jej tematem są losy polskiej Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym, a zwłaszcza ruchu Towiańczyków - mistycznej sekty, w której działalność zaangażowani byli m.in. Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki .*

To nie pierwsza książka węgierskiego pisarza wykorzystująca wątki z polskiej kultury. Jego powieść Iksowie (1981) o Wojciechu Bogusławskim nie została co prawda przełożona na polski, ale i tak wzbudziła kontrowersje. Prawicowy historyk Jerzy Nowak zarzucał pisarzowi, że nazbyt bezceremonialnie potraktował w powieści życie osobiste luminarza polskiej kultury czasów stanisławowskich, Spiro utrudniano potem korzystanie z polskich archiwów.

Historię Towiańskiego - szlachcica z Wilna, który uznał się za wcielenie Mesjasza i przekonał do tego grupę rodaków - Spiro przedstawia na tle losów Wielkiej Emigracji. Pokazuje, jak tęskniący za ojczyzną, przeważnie biedujący ludzie, chwytają się każdej nadziei na poprawę swojej sytuacji. Powodzenie Towiańskiego związane było częściowo z faktem, że dawał nadzieję wątpiącym i zniechęconym.

Andrzej Towiański (1799-1878) pochodził z Wileńszczyzny. Był asesorem, gdy w 1828 roku doznał w Wilnie objawienia religijnego. Głosił m.in., że trzeba prawdziwie naśladować Jezusa Chrystusa, a do drugiego człowieka nie wolno żywić nienawiści, nawet jeśli jest wrogiem. Towiański chciał przekonać do swojej mistyki papieża, Żydów oraz cara.

W 1840 roku Towiański zostawił majątek na Litwie i udał się do Paryża, by nawracać na nową wiarę polską elitę kulturalną. Do jego sekty - oprócz Mickiewicza - przystąpili m.in. Juliusz Słowacki , Seweryn Goszczyński czy prekursor fotografii Michał Szweycer.

Najbardziej zaangażował się Adam Mickiewicz . Towiański pomógł zaleczyć na pewien czas chorobę psychiczną jego żony - Celiny Szymanowskiej i poeta stał się jednym z najwierniejszych wyznawców Towiańskiego, niemal jego zastępcą w Kole Sprawy Bożej, jak nazywano sektę. Podporządkował jej życie swoje i swojej rodziny. Wkrótce okazało się, że Mistrz wymaga bezwzględnego posłuszeństwa.

Mesjaszy można uznać za książkę historyczną - Spiro trzyma się faktów.
- Każda z tych postaci kiedyś żyła, nie ma tu bohaterów fikcyjnych. Ponieważ większość z nich była dość znaczącymi postaciami z punktu widzenia polskiej historii, lub choćby dlatego, że miała kontakt z Mickiewiczem , który jest największym herosem w polskiej literaturze, wiele o nich wiadomo. Nieraz więcej o nich wiedziałem, niż oni sami o sobie - mówił Spiro w wywiadzie dla „Literatury na Świecie”.

Autor Mesjaszy - Gyorgy Spiro (ur. 1946) to węgierski prozaik, dramatopisarz, eseista, tłumacz, dyrektor teatrów, wykładowca uniwersytecki. Znawca polskiej kultury, admirator Wyspiańskiego , przełożył na węgierski jego dramaty, podobnie jak niektóre dramaty Gombrowicza . Jest autorem powieści Kereng (Krużganek, 1974), A jovev,ny (Przybysz, 1990), Fogsag (Niewola, 2004), licznych dramatów, w tym Szalbierza (1983), Dogrywki (1998) i Stłuczki (2004), zbiorów esejów i opowiadań.

* Mesjasze objęci są medialnym patronatem Wirtualnej Polski.*