Nieznana historia SS w Gdańsku! Zbrodnicza organizacja działała tutaj zaraz po utworzeniu formacji w Niemczech

**SS, paramilitarna i do pewnego czasu elitarna formacja nazistowska, która w 1947 roku przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze uznana została za organizację zbrodniczą, działała również w Gdańsku.
Jak się okazuje, SS w tym mieście organizowało się już od 1926 roku, a więc zaledwie rok po utworzeniu tej formacji w Niemczech! Więcej na ten temat piszemy na kolejnych stronach, gdzie prezentujemy także unikalne fotografie członków i przywódców SS na ulicach Gdańska. Nakładem gdańskiego IPN-u właśnie ukazała się książka "SS w Gdańsku. Wybrane zagadnienia" Jan Daniluka.

Najnowsza publikacja gdańskiego oddziału IPN poświęcona jest przede wszystkim historii powstania oraz mało znanym aspektom działalności SS w Gdańsku.
Książka Daniluka jest najprawdopodobniej pierwszym w Polsce i drugim w Europie tytułem omawiającym działalność tej nazistowskiej organizacji w konkretnym mieście.
Zatrudniony w gdańskim IPN historyk przyznaje, że przyczynkiem do zgłębienia historii SS w Gdańsku stała się pewna znaleziona przez niego przypadkiem notatka...

Była to, jak wspomina sam Daniluk, niewielka notka z niemieckiej gazety z początku 1939 roku, z której wynikało, że początki organizacji w Gdańsku miały miejsce już w 1926 roku.
"Uderzyło mnie to, bo był to zaledwie rok po utworzeniu SS w Niemczech" - mówi historyk i dodaje, że znane mu dotąd źródła wymieniały jako pierwszą komórkę SS powstałą poza granicami Niemiec strukturę w Wiedniu, która została utworzona dopiero pod koniec lat dwudziestych ubiegłego wieku.

Jak wyjaśnił Daniluk, dalsze poszukiwania pokazały, że - w przeciwieństwie do licznych opracowań dotyczących działań gdańskiej SS jesienią 1939 i w czasie II wojny światowej - nie ma żadnych publikacji historycznych omawiających zarówno początki, jak i działalność SS w Gdańsku jeszcze przed 1939 rokiem.
Co więcej, okazało się, że dostępna jest tylko jedna praca naukowa pokazująca działalność SS w konkretnym mieście. Mowa o wydanej w 2012 roku publikacji Christiane Rothleander traktująca o wiedeńskich strukturach organizacji.

W książce Daniluka znalazły się informacje o genezie gdańskiej SS w czasie, gdy działała ona jeszcze w strukturach SA jako mało liczna paramilitarna organizacja zajmująca się głównie ochroną miejscowych zebrań czy manifestacji NSDAP:
"W Gdańsku, podobnie jak w innych miejscach, jeszcze w 1933-34 roku należeli do SS bardzo różni ludzie, w tym masoni, gdańszczanie polskiego pochodzenia czy osoby o lewicujących poglądach. Byli wśród nich strażacy, lekarze, prawnicy, sklepikarze czy bezrobotni, którzy po południu przebierali się w mundury i szli na spotkania szkoleniowe, manifestacje czy jakieś uliczne akcje, po czym wracali do domów" - mówi autor "SS w Gdańsku".

Historyk przypomina, że dopiero w połowie lat trzydziestych przeprowadzono gruntowną weryfikację członków SS. Z kolei Waffen-SS, z którą dziś przede wszystkim kojarzona jest ta nazistowska formacja, powstała w latach czterdziestych XX wieku:
"Widać tu, jak wiele propaganda niemiecka musiała się później napracować, by stworzyć obraz esesmana jako przedstawiciela pewnej nazistowskiej elity" - mówi Daniluk.

W swojej książce historyk obok zarysu powstania poszczególnych oddziałów gdańskiej SS oraz SA, przedstawia ich funkcjonowanie (w tym m.in. działalność sportową) i kwatery, a także obsadę stanowisk kierowniczych.
Mowa jest również o konfliktach, do jakich dochodziło pomiędzy poszczególnymi formacjami nazistowskimi czy miejscową policją. Daniluk przedstawił też udział SS w działaniach faszystów jesienią 1939 na terenie Gdańska oraz genezę powstania nadokręgu SS "Wisła".

Osobny rozdział książki poświęcony został prowadzonemu przez gdańskie SS obozowi karnemu w Maćkowach przeznaczonemu dla członków tej formacji oraz policjantów. Był to - obok Dachau - jeden z dwóch obozów tego typu, Maćkowy były jednak dużo większe.
Jak pisze Daniluk, trafiali tu policjanci i esesmani, którzy popełnili kradzieże, dopuścili się obrazy czy zabójstwa, ale też ludzie, którzy popełnili "wykroczenia przeciwko rasie, sile narodu i moralności", w tym osoby utrzymujące kontakty seksualne z nie-Aryjczykami oraz homoseksualiści.

Publikację "SS w Gdańsku. Wybrane zagadnienia" uzupełniają zdjęcia zarówno członków SS w czasie zebrań czy różnego rodzaju marszów, jak i gdańskich budynków, w których SS miało swoje siedziby oraz obozu w Maćkowach.
Praca Daniluka nad publikacją dotyczącą gdańskiego SS trwała trzy lata. Książka powstała głównie w oparciu o materiały znalezione przez autora w państwowych i wojskowych archiwach niemieckich, a także uzupełniające je materiały przechowywane w polskich archiwach.

Schutzstaffel, czyli SS, było brutalną elitą partii nazistowskiej. Założone przez Hitlera w roku 1925, początkowo pełniło funkcję jego przybocznej straży. Od 1929 roku SS kierował Heinrich Himmler, dzięki któremu organizacja z początkowych trzystu funkcjonariuszy urosła do ponad miliona. SS stało się podporą nazistowskich Niemiec, przejmując większość państwowych funkcji.
Członkowie tej organizacji byli żywym ucieleśnieniem aryjskich ideałów Hitlera. Przysięgali mu wierność, a ich głównym zadaniem było zmuszanie wszystkich warstw niemieckiego społeczeństwa do bezwzględnego posłuszeństwa Fuehrerowi. Wielu SS-manów wybrano do kierowania obozami koncentracyjnymi - doprowadzili do skutku zbrodniczy plan Holocaustu, siali śmierć i zniszczenie, gdziekolwiek się zjawili. Ich zbrodnie już na zawsze pozostaną jedną z najciemniejszych kart ludzkiej historii. SS było armią fanatyków w czarnych mundurach, która systematycznie terroryzowała i wymordowała miliony ludzi. (Na podst. książki "Historia SS - Legiony śmierci w służbie Hitlera" Nigela Cawthorna)

"SS w Gdańsku" składa się z dziewięciu zróżnicowanych pod względem objętości tekstów. Ich wspólnym mianownikiem jest historia gdańskich Sztafet Ochronnych NSDAP (Schutzstaffel der NSDAP), czyli SS.
W książce punkt ciężkości został położony na próbę opisania przyczyn i samego procesu powstania, rozwoju i wreszcie funkcjonowania struktur Powszechnej SS (Allgemeine-SS) w Wolnym Mieście Gdańsku (w latach 1926-1939), a także wybranych zagadnień związanych z działalnością gdańskiego SS (tak Allgemeine-SS, jak i Waffen-SS) na terenie Pomorza Nadwiślańskiego i Kujaw w przededniu wybuchu i w trakcie II wojny światowej.

Książka Daniluka ma w założeniu stanowić punkt wyjścia do dalszych badań, chociażby nad strukturami aparatu policyjnego i SS w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, strukturą społeczną czy zawodową SS, a także zbrodniami popełnionymi przez członków SS.
Publikacja powstała przede wszystkim w wyniku badań przeprowadzonych w zbiorach niemieckich (Bundesarchiv Berlin-Lichterfelde, Bundesarchiv-Militararchiv Freiburg i.Br., Archiv des Instituts fur Zeitgeschichte in Munchen, Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz in Berlin-Dahlem), w pewnym stopniu uzupełnionych o materiały przechowywane w polskich archiwach (np. w Archiwum Państwowym w Gdańsku, Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie-Rembertowie czy Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku).
"SS w Gdańsku" jest 28 tomem wydanym w ramach oddziałowej serii wydawniczej gdańskiego oddziału IPN.
Oprac. GW, WP.PL, na podst. PAP oraz mat. prasowych.