Nowa biografia twórcy Pana Samochodzika

Pan Samochodzik, bohater jednej z najpopularniejszych PRL-owskich serii książek dla młodzieży, to w dużym stopniu alter ego autora tych powieści - Zbigniewa Nienackiego . W lipcu ukaże się jego biografia pióra Piotra Łopuszańskiego pt. Pan Samochodzik i jego autor.

- Mój bohater jest taki, a nie inny, ponieważ ja właśnie mam taką postawę wobec życia. On jest taki, jakim ja chciałbym być i jakim staram się zostać - mówił Nienacki w wywiadzie dla pisma milicjantów „W służbie narodu”.
Pan Samochodzik nosi drugie imię autora (Tomasz), a inicjały jego nazwiska - N.N. - nawiązują do nazwiska i pseudonimu literackiego Nienackiego . Pan Samochodzik, podobnie jak jego twórca, zaczyna karierę, jako dziennikarz, którego pasjonuje historia i archeologia, obaj - autor i jego bohater - akceptują i popierają ustrój PRL oraz wspierają jak mogą Milicję Obywatelską. Nienackiemu udało się przystosować do PRL-owskich realiów schemat fabularny poszukiwacza skarbów znany np. z serii filmów o Indianie Jonsie. Bardzo popularna w latach 70. i 80. seria o Panu Samochodziku wytrzymała próbę czasu i nadal ma wielu czytelników, choć często też traktowana jest, jako ciekawe peerelowskie kuriozum.

Zbigniew Nienacki to pseudonim literacki Zbigniewa Tomasza Nowickiego , który urodził się w Nowy Rok 1929 roku w Łodzi. Po wojnie poszedł do liceum, którego jednak nie ukończył. Tuż przed maturą porzucił szkołę i zaszył się w Borach Tucholskich, aby napisać powieść na miarę Wojny i pokoju , jak wspominał po latach. Do matury nie przystąpił, co Łopuszański łączy z lewicowymi sympatiami młodego pisarza, który już w 1945 roku zapisał się do Związku Młodzieży Wiejskiej.
- Prawdopodobnie w latach 40. i 50. uważał, że wykształcenie nie jest mu potrzebne, jako przyszłemu pisarzowi (...), Wystarczy zaangażowanie po stronie zwycięskiej - pisze Łopuszański.
Później w biogramach Nienackiego pojawi się informacja o wykształceniu średnim, nie ma jednak dowodów, że kiedykolwiek zdał maturę. Pan Samochodzik - literackie alter ego pisarza ma jednak wyższe wykształcenie, jest dumnym ze swej wiedzy historykiem sztuki.

* Nienacki przyznawał, że w latach 40. walczył z przeciwnikami ustroju z bronią w ręku. Nie znamy dokładnych okoliczności, ale wiadomo, że na pisarzu ciążył wyrok AK lub NSZ.* Do końca życia pozostał mu lęk przed obcymi, jego dom na Mazurach był twierdzą z kratami w oknach, wysokim płotem i brytanem na podwórku. Do końca życia Nienacki nosił też przy sobie broń. Wspomnienia z walk z bandami pojawia się m.in. w Wyspie Złoczyńców .

W latach 50. Nienacki publikował wiersze w „Kuźnicy”, napisał też swoją pierwszą powieść odrzuconą przez wydawcę. Popadł w konflikt ze środowiskiem „Kuźnicy” (nie wiadomo dokładnie, o co chodziło), został usunięty z ZMW i obłożony zakazem publikacji. Jego lewicowe sympatie nie zmieniły się jednak. Rozpoczął pracę w „Głosie Robotniczym”, jako reporter, potem wszedł do redakcji tygodnika „Odgłosy”. Jego namiętnością okazała się historia; co roku latem uczestniczył w wykopaliskach archeologicznych. Zapisał się do ORMO (Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej), gdzie najpierw działał, jako inspektor ruchu drogowego, potem zajmował się ściganiem kłusowników. Trzeba przypomnieć, że Pan Samochodzik w Księdze strachów także wstępuje do ORMO.

* Nienacki próbował pisać książki dla dorosłych (_Uwodziciel_, _Raz do roku w Skiroławkach_), ale nie spotkały się one z uznaniem czytelników.*

Ogromną popularność przyniosła mu natomiast seria o Panu Samochodziku, której pierwszy tom ukazał się w 1964 roku. Była to Wyspa Złoczyńców . Przezwisko bohatera wiąże się z jego samochodem, zbudowanym przez wujka-wynalazcę na bazie rozbitego Ferrari 410. Niepozornie wyglądające auto rozwija olbrzymie prędkości, potrafi także pływać. Pan Samochodzik to PRL-owski Indiana Jones na każdym kroku natrafiający na historyczne zagadki, archeologiczne tajemnice i ukryte skarby, które skwapliwie przekazuje do muzeum. Na przestrzeni 18 tomów serii z dziennikarza przekształca się w muzealnika, historyka sztuki, rzeczoznawcę Dessy i detektywa zatrudnionego w Ministerstwie Kultury.

W połowie lat 60. Nienacki porzucił rodzinę i Warszawę i osiadł na Mazurach, w Jerzwałdzie. Tam właśnie powstały najlepsze książki serii: Nowe przygody Pana Samochodzika, Zagadki Fromborka oraz Pan Samochodzik i Fantomas . W tych tomach wartka akcja i ciekawe historie rozwiązywanych przez bohatera zagadek i tajemnic rekompensują zawartą w książkach propagandę i reklamę ustroju PRL-u. Nie można już tego powiedzieć o tomach z lat 80., gdy pisarz przeżywał wyraźny kryzys twórczy. Nienacki poparł stan wojenny, wyzywał do ostrej rozprawy z ludźmi Solidarności. W 1982 roku został członkiem Tymczasowej Rady Krajowej PRON. Nienacki zdążył jeszcze oglądać upadek PRL-u. Zmarł 23 września 1994 roku. Podobno przed śmiercią powiedział: „Byłem przez całe życie kiepskim pisarzem z milionami czytelników”.

Śmierć autora nie zakończyła przygód Pana Samochodzika. Obecnie na rynku jest ponad 60 książek z tej serii, z czego spod pióra Nienackiego wyszło tylko 15. Pozostałe to dzieło kilku pisarzy m.in. Andrzeja Pilipiuka , Sebastiana Mierzyńskiego i Arkadiusza Niemirskiego . Po śmierci swego twórcy i przemianie ustrojowej Pan Samochodzik zapomniał o komunistycznych sympatiach, zyskał natomiast wiele cech bohaterów filmów akcji. Obecnie jeździ Jeepem Cherokee i trudno w nim poznać kultowego bohatera znacznej części młodzieży PRL-u.

Książka Pan Samochodzik i jego autor ukaże się w lipcu nakładem wydawnictwa Nowy Świat.