Urodziny Sławomira Mrożka

Od kilkudziesięciu lat zadomowiony w polskiej wyobraźni zbiorowej. Jego nazwisko stało się hasłem zrozumiałym wszędzie tam, gdzie trzeba podkreślić jakiś szczególny nonsens: mawia się wtedy, że „to jak z Mrożka ”.

Urodzony w 1930 w Borzęcinie, niewielkim miasteczku podkrakowskim, zatoczył niezwykłe koło życia. Mieszkał kolejno w Krakowie, Warszawie, włoskim Chiavari i w Paryżu (od 1968 jako „oficjalny” emigrant), w 1989 wyjechał do Meksyku, w którym spędził 7 lat, po czym wrócił do Krakowa, gdzie mieszka do tej pory.

Jest postacią wyjątkową w polskiej kulturze współczesnej. Jego pozornie oczywista, zrozumiała, często podszyta ironią twórczość każe w nim widzieć błyskotliwego humorystę o szyderczych skłonnościach, typowych dla urodzonego satyryka. Większość jego opowiadań uchodzi za rozrywkowe groteski, sztuki zaś zwykło się nazywać komediami, choć w większości są to raczej dramaty psychologiczne, w których obraz świata i człowieka nie wygląda szczególnie różowo. Już najwcześniejsze dojrzałe utwory Mrożka mówiły albo o problemach wolności i zniewolenia (Policja 1958, Na pełnym morzu 1961), albo o życiu w idiotyzmie tak zwanych stosunków społecznych (opowiadania Słoń 1957 i Deszcz 1962, sztuki Indyk 1960 i Zabawa 1962). Za najgłośniejszy dramat uchodzi Tango (1964), rzecz o trzech pokoleniach uwikłanych we wzajemne gry między nowoczesnością, tradycją i przemocą. Szczytem emigracyjnej twórczości Mrożka pozostają Emigranci (1974), dwuosobowa tragikomedia o wyobcowaniu w świecie, jednym z głównych problemów naszych czasów. Późniejsze utwory (Ambasador 1982, Letni dzień 1983, Kontrakt 1986) pokazują przepaść między dwiema cywilizacjami i dwiema kulturami, charakterystyczną dla niedawno jeszcze obowiązującego podziału Europy na „lepszą” zachodnią i „gorszą” wschodnią. W drugiej połowie lat 70. Mrożek zafascynował się kinem, czego efektem stały się scenariusze trzech filmów: „Wyspa Róż”, „Amor” i „Powrót”; dwa ostatnie Mrożek sam wyreżyserował dla niemieckiego producenta.

W latach 1994-1998 Oficyna Literacka Noir sur Blanc opublikowała 12-tomowe Dzieła zebrane Sławomira Mrożka (ukazały się one także po francusku i niemiecku).