Raymond Federman, czyli jak w zaskakujący sposób opowiedzieć o Holokauście?

Seria Liberatura krakowskiego wydawnictwa Korporacja Ha!art, w której opublikowano do tej pory dzieła autorstwa m.in. Georgesa Pereca i Herty Mueller, nabiera coraz większego rozpędu. Właśnie ukazała się w niej Podwójna wygrana jak nic, wybitna powieść Raymonda Federmana brawurowo przełożona przez Jerzego Kutnika.

Podwójna wygrana jak nic to najwybitniejsza powieść w dorobku Raymonda Federmana , książka zrywająca z konwencjonalną narracją i w zaskakujący sposób traktująca tematykę Holokaustu. Szukając odpowiedniego sposobu na opisanie dramatycznych przeżyć – straty najbliższych, emigracji, zagubienia w obcym językowo i kulturowo świecie – pisarz wypracował unikalny styl, w którym słowa układają się w obrazy, prowadząc czytelnika przez opowieść jak przez labirynt.

Książka ukazuje się w serii Liberatura Korporacji Ha!art, w brawurowym przekładzie (i składzie) Jerzego Kutnika, wybitnego znawcy twórczości amerykańskiego pisarza i jego wieloletniego przyjaciela. Jest to dopiero trzecie na świecie tłumaczenie tego dzieła, a zarazem jedyne, które odzwierciedla oryginalną typografię pierwszego wydania, w całości złożonego przez autora na maszynie do pisania.

Larry McCafferyuważa, że "Podwójna wygrana Raymonda Federmana to najbardziej radykalna z nowatorskich powieści pierwszej fali postmodernizmu w Ameryce. Nie znam książki, która wymagałaby od czytelnika głębszego przedefiniowania tego, czym jest i czym może być powieść. Nigdy nie otrząsnąłem się z wrażenia, jakie na mnie wywarła ta książka. Z wami będzie tak samo".

Jerzy Kutnik, autor przekładu na język polski, twierdzi, że nie musi nawet "uzasadniać, dlaczego powieść została opublikowana w serii Liberatura, gołym okiem bowiem widać, że mamy tu do czynienia z książką totalną, która z aktu pisania jako fizycznej, a nie tylko umysłowej, czynności, czyni kluczowy składnik świata przedstawionego".

Raymond Federman (1928-2009) – urodzony w Paryżu powieściopisarz i poeta żydowskiego pochodzenia, tworzący po angielsku i francusku. Cudem ocalał z Holokaustu – czternastoletniego chłopca matka wepchnęła do komórki na schodach, kiedy Gestapo wchodziło do domu. Jego rodzice i dwie siostry zginęli w Auschwitz, a on sam schwytany później w łapance, trafił do transportu żydowskich dzieci, z którego udało mu się uciec. Przedostał się na południe Francji, gdzie do końca wojny ukrywał się na wsi, pracując jako parobek.

W 1947 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Zaczynał od prostego robotnika w fabryce samochodów w Detroit, walczył w Korei, potem studiował romanistykę, by wreszcie po zrobieniu doktoratu zostać profesorem literatury francuskiej i porównawczej na State University of New York w Buffalo. Był wybitnym znawcą twórczości Samuela Becketta , teoretykiem literatury, autorem manifestu Surfikcji (1975) oraz jednym z czołowych przedstawicieli powieści postmodernistycznej.

Debiutował w 1971 roku nowatorską powieścią Podwójna wygrana jak nic (Double or Nothing), która zapewniła mu pozycję jednego z największych awangardzistów dwudziestowiecznej literatury. Pozycję tę ugruntował kolejnymi utworami, zwłaszcza napisaną po francusku powieścią Amel Eldorado (1974) i jej anglojęzyczną wersją Take It or Leave It (1976), dwujęzycznym Głosem w szafie (Voice in the Closet, 1979) oraz Podwójną wibracją (The Twofold Vibration, 1982). Uprawiał także poezję i eseistykę.

**W tym celu pisarz wypracował oryginalną poetykę, która poza mnożeniem perspektyw i piętrowych narracji wykorzystuje liberackie środki wyrazu – znaczącą typografię, narrację wizualną i przestrzenną, autorską kompozycję tomu. Wzmacnia ona zasadnicze przesłanie jego twórczości – o potędze fikcji, która nadaje kształt życiu.

[GW]